Brandweercommandant Valkenburg.
De 79 jarige Henk van Iterson uit het Rijndorp staan de
meidagen nog in het geheugen gegrift. de herinnering komen vooral scherp
terug bij het bezoek aan het oude raadhuis, de school, het huidige
gemeentehuis, het veerpontje en de omgeving van het vliegveld, waar zich
het een en ander heeft afgespeeld. Van Iterson, in die dagen
brandweercommandant in Valkenburg, hield zijn vrouw die 's nachts waker
werd van het lawaai van de vele Duitse vliegtuigen, aanvankelijk voor
dat er op zee werd geoefend toen zij hem wakker maakte. eenmaal echt bij
zijn positieven kwam de Valkenburger daar snel op terug. Daarna vertrok
van Iterson razendsnel naar het gemeentehuis om te overleggen met
burgemeester A. de Wilde, de politie en enkele raadsleden.
Volgens van Iterson was dat overigens geen wonder dat de Duitsers zo
goed op de hoogte waren van de situatie in het dorp.
-
Ze hadden alles op kaart en wisten werkelijk alles. Zelfs de
woningen waren beschreven. Dat was begrijpelijk achteraf gezien. Tot
drie maanden vóór het uitbreken van de oorlog had er een Duitse
jongen bij mijn brandweerkorps gediend als ordonnans. Op een gegeven
moment vertrok hij weer naar Duitsland omdat hij daar een baan had
gekregen. Later bleek hij een broer te zijn van de Duitse luitenant
von Hunsdorf die na de inval de leiding had in Valkenburg. Dat kon
gen toeval zijn. Bovendien werkten er ook bij de
kalkzandsteenfabriek in Katwijk aan den Rijn nog enkele moffen,
onder wie de bedrijfsleider. Een van hen heb ik in de
mobilisatietijd in de buurt van het vliegveld zien fotograferen.
Daar stond je toen niet bij stil.
Daarnaast beweert de Valkenburger dat kort voordat de oorlog uitbrak
Duitse militairen verstopt zaten in een rijnaak bij de toenmalige
kalkzandsteenfabriek in Katwijk-binnen.
-
Een soort turfschip van Breda of het paard van Troje. Maar dat heb
ik alleen van horen zeggen. Als je echter zag hoe snel de Duitsers
het dorp in handen hadden is het zeker niet uit te sluiten.
Maar nogmaals dat weet ik niet zeker, maar je hoorde het van alle
kanten in die tijd. Duidelijk is dat in zeer korte tijd achter ieder
boom in het dorp een mof lag. Daarnaast werden om acht uur 's
morgens al de eerste Nederlandse soldaten krijgsgevangen gemaakt in
de omgeving van die kalkzandsteenfabriek.
Het eigelijke werk van van Iterson en zijn spuitgasten werd door de
oorlogshandelingen aanzienlijk bemoeilijkt. Vooral omdat ook het
materieel van het bescheiden korps ernstig was beschadigd.
-
We hadden geen meter goede slang meer over. Met behulp van
lakens uit een textielwinkeltje op de Broekweg hebben we de slangen
provisorisch gedicht om toch maar te kunnen blussen. Maar op een
gegeven moment was ook dat niet meer mogelijk, omdat er geen water
meer beschikbaar was nadat de waterleidingen lek geschoten waren.
Toen de kerk in brand was geschoten, werd het water in emmers door
de krijgsgevangenen aangevoerd, maar het mocht niet baten.
Veel lof heeft van Iterson voor de toenmalige burgemeester de
Wilde.
-
Die heeft er alles aan gedaan om het lot van de burgers te
verzachten, hoe onbeschoft hij ook door de Duitsers is behandeld.
Soms stonden ze met revolvers op zijn hoofd om iets af te dwingen.
Dat gebeurde onder meer toen de Wilde protesteerde tegen het feit
dat de Duitsers burgers als schild gebruikten om zo de Hollandse
militairen het schieten te beletten. de woorden van de burgemeester
hadden geen enkele invloed."
Opmerkelijk was het volgens van Iterson dat de meeste Duitse
militairen totaal geen idee hadden waar zij zich op dat moment bevonden.
-
Groot was dan ook de verbazing bij sommigen toen ze in de gaten
kregen dat ze in Nederland waren. Aanvankelijk hadden zij gedacht
dat de vliegtuigen op weg naar Engeland, vooral ook omdat de
toestellen een stukje over zee waren gevlogen en vervolgens weer
terug naar de kust. Vandaar die verwarring, zoals ze later zelf
vertelden. Want het was opmerkelijk hoe snel er contacten waren, al
vertrouwden ze je niet. Zo weigerden ze aanvankelijk koffie, omdat
ze bang waren dat het vergiftigd was. Dat hadden ze ook in Polen
meegemaakt vertelden ze.
Van Iterson schat dat er gedurende de meidagen in totaal 1100
slachtoffers zijn gevallen in en rond het dorp, onder wie een groot
aantal militairen van beide zijden.
Opmerkelijk vond van Iterson ook de massale belangstelling uit de
omgeving op de eerste vrije zondag. De oud brandweercommandant schat dat
er zo'n 70.000 mensen kwamen kijken in het totaal verwoeste Valkenburg
